Osprzęt i akcesoria do opraw oświetleniowych, na które warto zwrócić uwagę

Do korzystania z opraw oświetleniowych potrzebnych jest wiele różnych elementów należących do kategorii osprzętu i akcesoriów, które pozwolą na ich montaż i efektywne użytkowanie. Dzięki dodatkowemu oprzyrządowaniu można nie tylko dobrać właściwe położenie oprawy, ale również w szerokim zakresie sterować jej pracą. W licznych przypadkach konieczne będzie też użycie części, które podczas pracy opraw mogą ulec awarii.

Elementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania opraw oświetleniowych

Sztuczne oświetlenie stanowi niezbędny element wyposażenia wszystkich budynków, pozwalając na wykorzystywanie ich po zmierzchu, a także doświetlanie, jeśli zamontowane okna nie przepuszczają wystarczającej ilości światła lub z różnych powodów nie mogą być zastosowane, a konstrukcja obiektu uniemożliwia zainstalowanie wystarczająco wydajnych świetlików. Oświetlenie korzysta z różnych źródeł światła, które przekształcają energię elektryczną na strumień fotonów – coraz rzadziej spotykane klasyczne żarówki, halogeny, lampy wyładowcze czy wreszcie nowoczesne diody LED. Żadne źródło światła nie może jednak funkcjonować bez właściwej oprawy oświetleniowej, która pomoże w odpowiednim ukierunkowaniu emitowanego światła, zabezpieczy przed wpływem warunków zewnętrznych np. zapyleniem, wilgocią czy opadami atmosferycznymi, a także uszkodzeniami mechanicznymi. Oprawa to jednocześnie także mocowanie oraz ochrona instalacji elektrycznej – podkreśla przedstawiciel firmy Elektro-Plus, zajmującej się hurtową i detaliczną sprzedażą artykułów elektrycznych i elektrotechnicznych.

Każda oprawa jest wyposażona w kilka podstawowych elementów. W skład oprawy wchodzi oprawka, przy pomocy której można w niej zamontować wybrane źródło światła, zawierająca styki pozwalające na przepływ napięcia. Oprawa to również części, które umożliwiają ukierunkowywanie strumienia światła – odbłyśnik, stosowany do odbijania tej części fotonów, która nie pada bezpośrednio na zewnątrz, klosz dający możliwość koncentrowania lub rozpraszania wiązki światła, a często chroni także przed olśnieniem. W oprawie znajdziemy także korpus, który w połączeniu z kloszem może pełnić funkcję ochronną, spełniając wymagania konkretnej klasy IP, zabezpieczając urządzenie przed dostawaniem się do środka pyłu i zanieczyszczeń o określonej wielkości, a także wody w ilościach ustalonych dla danego stopnia ochrony. Zarówno klosz, jak i korpus mogą chronić przed uszkodzeniami mechanicznymi, spełniając kryteria określonego współczynnika IK.

Żadna oprawa świetlna nie może funkcjonować bez właściwego osprzętu elektrotechnicznego, który zapewnia przepływ energii, dba o jej właściwe napięcie i natężenie oraz gwarantuje możliwości regulacji parametrów pracy używanego źródła światła. Wśród potrzebnego do działania oprawy oprzyrządowania znajdują się zarówno składniki, które wchodzą w skład jej wyposażenia np. zasilacze czy startery, jak i takie, które są montowane niezależnie, takie jak przewody elektryczne czy włączniki i wyłączniki. Równie ważne jest zapewnienie odpowiedniej ochrony przeciwporażeniowej i zastosowanie właściwego uziemienia obudowy – oprawy klasy I są chronione przez podłączenie przewodu ochronnego do obudowy, a zatem jej uziemienie; w II klasie ochronności elementy mają podwójną wzmocnioną izolację, w III klasie ochronności używane jest niskie napięcie – do 50 V dla prądu zmiennego i 120 V dla prądu stałego.

Osprzęt elektrotechniczny do opraw oświetleniowych

W oprawach wykorzystujących rozmaite źródła światła konieczne jest używanie osprzętu, który pozwoli na dopasowanie parametrów prądu do jego wymagań i umożliwi funkcjonowanie całości. W przypadku lamp wyładowczych, czyli wciąż używanych świetlówek, najważniejszym elementem osprzętu do opraw oświetleniowych zapewniającego ich działanie, będą stateczniki, które zdławią przepływ prądu, chroniąc lampę przed przekroczeniem bezpiecznych wartości i awarią oraz zapłonniki tzw. startery, które umożliwią zadziałanie świetlówek. Każda tradycyjna świetlówka działa dzięki wyładowaniom pojawiającym się w mieszance par rtęci i argonu wskutek przyłożonego napięcia w postaci promieniowania ultrafioletowego pobudzającego do świecenia luminofor znajdujący się na ściankach szklanej rurki. Do zadziałania układu konieczne jest jednak wcześniejsze podgrzanie elektrod do wysokiej temperatury i impuls elektryczny umożliwiający zapłon. Podczas pracy urządzenia potrzebny jest także układ ograniczający natężenie prądu, ponieważ w przeciwnym razie zbyt duży wzrost przewodzenia wywoływany przez znaczną koncentrację jonów prowadziłby do uszkodzenia źródła światła. Tradycyjnie stosowane stateczniki magnetyczne mają prostą budowę, jednak znajdujące się w nich blaszki wpadają w drgania, co bywa źródłem hałasu. Problem ten nie występuje w statecznikach elektronicznych, które dodatkowo pracując z niższą częstotliwością, eliminują uciążliwe migotanie urządzeniach.

Zupełnie inne wymagania mają źródła światła wykorzystujące diody LED. W takiej sytuacji konieczne będą zasilacze wyposażone w transformator, który zmieni prąd zmienny o napięciu 230 V w stały o napięciu 12 lub 24 V. Napięcie dostarczane do źródła światła musi być dopasowane do jego mocy – będzie to szczególnie istotne przy zasilaniu taśm LED, gdzie znaczna nieraz długość wpływa na problemy z utrzymaniem napięcia i wymaga stosowania dodatkowych rozwiązań albo w postaci stosowania większej liczby zasilaczy podpinanych do taśmy, albo specjalnych urządzeń stabilizujących. W przypadku oświetlenia LED poza zasilaczami stosowane są także sterowniki, które pozwalają na pełniejsze wykorzystanie możliwości oferowanych przez tę technologię – dla diod RGB lub RGBW w grę wchodzi także zmiana barw – a przy wszystkich rodzajach diod również zmiany natężenia światła.

Zasilacz zmieniający napięcie z sieciowego prądu zmiennego na prąd stały o napięciu 12 V jest potrzebny także do zasilania niektórych halogenowych źródeł światła. Najczęściej mają one konstrukcję toroidalną, co pozwala nie tylko na uzyskanie mniejszych strat napięcia, ale także na znaczne ograniczenie hałasu. Zwykle układy tego typu mają budowę hermetyczną, mogą być ekranowane magnetycznie i elektrostatycznie co eliminuje ryzyko powstawania zakłóceń.

Akcesoria do sterowania i mocowania opraw oświetleniowych

Poza akcesoriami wchodzącymi w skład opraw oświetleniowych do ich sprawnego działania potrzebne są także urządzenia pozwalające na rozprowadzanie napięcia, sterowanie działaniem źródła światła oraz jego montaż. W przypadku opraw przemysłowych bardzo często wykorzystywane są szyny prądowe, czyli szynoprzewody. System tego rodzaju składa się ze sztywnych modułów, choć możliwe jest również prowadzenie ich po łukach. Szynoprzewody są łączone przez specjalne złącza, co usprawnia montaż i pozwala na szybką instalację całości, a także podłączenie kolejnych elementów czy wymianę konkretnych urządzeń. Poza możliwością przesyłania napięcia o odpowiednich parametrach szynoprzewody wyróżniają się dobą ochroną przed uszkodzeniami mechanicznymi, więc jednocześnie spełniają często funkcję struktury nośnej dla podłączanych opraw.

Wśród urządzeń przeznaczonych do regulowania pracy opraw znajdują się zarówno tradycyjne włączniki, działające za sprawą klawiszy lub pokręteł czy dźwigni, jak i takie, które pozwalają na zmianę parametrów oświetlenia. Dostępne są ściemniacze zmniejszające natężenie światła czy w przypadku źródeł światła LED z diodami trój- albo czterobarwnymi także sterowniki zmieniające kolory, a nawet generujące różne efekty świetlne np. ciągłą zmianę barwy. Niektóre sterowniki do źródeł światła LED mogą także regulować temperaturę barwową, o ile źródło światła oferuje taką możliwość. Poza klasycznym sterowaniem za pomocą łącznika dostępne są także wyłączniki dotykowe, zbliżeniowe oraz działające zdalnie zarówno za sprawą promieniowania podczerwonego, jak i fal radiowych. Wiele rozwiązań może być wkomponowywanych w układy inteligentnego budynku i tworzenia wyodrębnionych stref oświetleniowych czy działać łącznie z innymi systemami.

Akcesoria do opraw oświetleniowych to także mocowania, przy pomocy których można instalować lub łączyć ze sobą poszczególne części np. mocować oprawy rastrowe w suficie podwieszanym czy podwieszać oprawy ze świetlówkami pod szynoprzewodami. Specjalne rozwiązania są przeznaczone do montażu taśm LED – w tym przypadku mogą one być naklejane w specjalnych metalowych korytkach, które zarazem stanowią mechaniczne zabezpieczenie przed uszkodzeniami oraz odprowadzają powstającą podczas prac diod temperaturę. W większości przypadków mogą być także zasłaniane kloszami z przezroczystego tworzywa sztucznego. Specjalne systemy mocowania i rozprowadzania kabli mogą być stosowane także z oprawami wykorzystującymi tradycyjne źródła światła, wiele rozwiązań pozwala również na regulację wysokości zawieszenia oprawy czy na kierowanie jej w wybrane miejsce.