Na czym polega leczenie endometriozy?

Endometrioza to bardzo często występująca, poważna choroba przewlekła, która niestety atakuje bardzo wiele kobiet. Mechanizm jej powstawania, pomimo wielu lat badań, nie został dokładnie poznany, przez co jej leczenie cały czas pozostaje dużym problemem medycznym. W naszym artykule dokładniej opisujemy, jaki jest dzisiejszy stan wiedzy na temat endometriozy, co wiemy na temat jej powstawania oraz jakie są obecnie stosowane metody jej leczenia.

Co to jest endometrioza?

Endometrioza to często występujące, przewlekłe schorzenie, w którym komórki endometrium występują poza wnętrzem macicy, czyli poza ich właściwą lokalizacją. Inna nazwa endometriozy to gruczolistość zewnętrzna. Jej ogniska najczęściej występują w obrębie narządów rozrodczych chorej, a także w różnych pobliskich organach, jak np. w jelicie grubym, otrzewnej czy w pęcherzyku moczowym. W niektórych przypadkach ogniska choroby występują jednak także w dużo bardziej odległych miejscach, jak np. w płucach, w przeponie lub na skórze.

Objawy endometriozy mogą być różne. Jednym z najczęstszych objawów jest odczuwanie przez pacjentki bólu w miednicy. To on z resztą jest najczęstszą przyczyną zgłoszenia się pacjentki do lekarza. Taki ból jest odczuwany zazwyczaj podczas menstruacji, ale może się również pojawić np. podczas oddawania moczu lub stolca oraz podczas odbywania stosunku. Przyczyną takiego bólu jest nie tylko comiesięczne krwawienie z ognisk choroby, ale również powstające w jej trakcie stany zapalne. Innymi skutkami choroby mogą być również problemy z niepłodnością oraz zaburzenia miesiączkowania. Przyczyną takich objawów są powstające wraz z rozwojem endometriozy niedrożność jajowodów oraz zaburzenia procesu owulacji.

Prawdopodobne przyczyny powstawania endometriozy

Według obecnego stanu wiedzy, przyczyn powstawania endometriozy najprawdopodobniej należy szukać we współistnieniu kilku różnych czynników.

Jak wyjaśnia nasz rozmówca, lekarz ginekolog z Białegostoku: Na powstanie endometriozy wpływ mogą mieć zarówno czynniki genetyczne, jak i czynniki hormonalne, odpornościowe oraz środowiskowe. Najważniejszą i najczęściej uznawaną teorią dotyczącą mechanizmu powstawania endometriozy jest tzw. teoria wstecznego miesiączkowania. Według niej podczas menstruacji część endometrium nie jest wydalane z organizmu tylko przemieszcza się wraz z krwią miesiączkową przez jajowody aż do otrzewnej. W nowym miejscu nie tylko mogą przeżyć, ale również się namnażają, przez co dochodzi do powstawania ognisk choroby. Teoria ta jest bardzo logiczna i ma bardzo wielu zwolenników, choć na pewno nie tłumaczy w pełni powstawania endometriozy. Co więcej, wielu specjalistów szacuje, że wsteczna menstruacja może występować nawet u 90 proc. kobiet, ale do powstawania choroby dochodzi już jedynie u około 10 proc. z nich.

Inne często wskazywane przyczyny powstawania endometriozy to m.in. zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego, który nie jest w stanie usunąć resztek krwi miesięcznej, teoria samoistnego powstawania komórek endometrium z innego typu komórek, np. z komórek macierzystych czy teoria hormonalna, według której hormony mają duży wpływ na powstawanie i przetwarzanie komórek endometrium nawet w nietypowych miejscach.

Na czym polega diagnostyka endometriozy

Diagnostyka endometriozy składa się z kilku etapów. Na początku oczywiście ginekolog przeprowadza z pacjentką dokładny wywiad, na podstawie którego określa odczuwane przez pacjentkę objawy nękającego ją schorzenia. Następnie przeprowadza już badanie ginekologiczne, podczas którego dzięki użyciu wzierników, ma szansę uwidocznić ogniska choroby, np. w ścianie pochwy. W diagnostyce endometriozy ważne może być także badanie palpacyjne, czyli za pomocą dotyku, które umożliwi ujawnienie bolesności konkretnych fragmentów narządu rodnego oraz pozwoli na wykrycie powstałych guzków, zgrubień, a także zmian odpowiadających torbielom endometrialnym, które później można jeszcze potwierdzić poprzez wykonanie USG ginekologiczne lub (rzadziej) rezonansu magnetycznego.

Najlepsze i najdokładniejsze rezultaty w diagnostyce endometriozy daje jednak laparoskopia zwiadowcza, która pozwala dokładnie obejrzeć i ocenić wszystkie powstałe ogniska choroby. Laparoskopia polega na wprowadzeniu przez powłoki brzuszne specjalnego urządzenia z miniaturową kamerką. Za pomocą tej metody można także pobrać do dalszych badań wycinki tkanek oraz przeprowadzić leczenie operacyjne.

Możliwości leczenia endometriozy

Największym ograniczeniem w leczeniu endometriozy jest cały czas zbyt mała wiedza na temat przyczyn jej powstawania. Z tego względu leczenie zawsze jest jedynie ukierunkowane na złagodzenie objawów i skutków powstania endometriozy, a najważniejszymi zadaniami są zahamowanie rozwoju lub usunięcie ognisk choroby, przeciwdziałanie powstającym dolegliwościom bólowym oraz przywrócenie możliwości zajścia w ciążę. W zależności od postaci i stopnia zaawansowania choroby, takie efekty można osiągnąć poprzez wdrożenie leczenia farmakologicznego, leczenia operacyjnego lub obu tych metod jednocześnie.

W leczeniu farmaceutycznym stosowane są przede wszystkim leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, a także leki hormonalne, które mają za zadanie zmniejszenie stężenia estrogenów w organizmie oraz zahamowanie lub wywołanie miesiączki. Te ostatnie są zazwyczaj stosowane na początku leczenia i jeżeli terapia hormonalne nie daje oczekiwanych rezultatów, wtedy konieczne jest wdrożenie leczenia operacyjnego.

Z kolei leczenie operacyjne jest zazwyczaj najważniejsze w przypadku chęci przywrócenia możliwości zajścia w ciążę. U innych pacjentek częściej na początku stosuje się jednak terapię hormonalną. Leczenie operacyjne najczęściej polega na zastosowaniu metody laparoskopowej, która jest po prostu najmniej inwazyjna i nie wymaga otwarcia powłok jamy brzusznej. W przypadku kobiet, które nie planują już zajścia w ciążę, operacyjne leczenie endometriozy może być też dużo bardziej radykalne i polegać nie tylko na usunięciu ognisk choroby, ale także na obustronnym usunięciu jajników, a czasami także macicy. Skuteczność leczenia operacyjnego zależy przede wszystkim od tego jak dokładnie uda się usunąć ogniska choroby. Trzeba mieć jednak świadomość, że endometrioza jest schorzeniem przewlekłym, i raz powstałe dolegliwości mogą niestety nawracać.