Jak ograniczyć straty ciepła przez wentylację?

Z uwagi na klimat panujący w naszym kraju, w okresie grzewczym często pojawia się problem niewłaściwie działającej wentylacji i związanych z nim nadmiernych strat ciepła. Co konkretnie powoduje nadmierne straty ciepła i jak można sobie z tym poradzić? O tym opowiemy w poniższym tekście.

Przyczyny problemów z wentylacją

Na wstępie należy wspomnieć, że pewne straty ciepła wynikające z pracy systemu wentylacyjnego są nieuniknione - ciepło ucieka wraz z usuwanym z wnętrza powietrzem. Nie znaczy to jednak, że nie można ograniczyć ich do absolutnego minimum.

Podstawową przyczyną przesadnych ubytków ciepła jest zbyt mocny, niedostosowany do potrzeb budynku system wentylacji. Dotyczy to zwłaszcza budynków korzystających z wentylacji grawitacyjnej lub wentylacji mechanicznej wywiewnej, które przeszły termomodernizację bez dostosowania wentylacji. W sytuacjach nadmiernej wentylacji często pierwszą myślą jest zaklejenie kratek wentylacyjnych. Jednak w żadnym razie nie powinno się tego robić - choć może się wydawać, że ograniczy to straty ciepła, w rzeczywistości zwiększy je, gdyż więcej powietrza będzie napływać np. przez drugi komin w łazience, czyli doprowadzi to do powstania ciągu wstecznego.

Sposoby na ograniczenie strat ciepła

Już kilkuprocentowe zmniejszenie ubytków cieplnych w jednym pomieszczeniu da w dłuższej perspektywie realne oszczędności. Problem zbyt intensywnej wentylacji domu można rozwiązać na przynajmniej kilka sposobów. Do najczęściej stosowanych metod można zaliczyć trzy - montaż nawiewników okiennych, montaż stabilizatora wentylacji lub zastosowanie rekuperatora.

Montaż nawiewników okiennych

Nawiewniki są niewielkimi urządzeniami mechanicznymi zapewniającymi kontrolowany dopływ świeżego powietrza do wnętrz pomieszczeń przez szczelinę wyfrezowaną w ramie okna, kanał przelotowy pomiędzy ramą okna a nadprożem lub otwór w ścianie w przypadku nawiewników ściennych. Zastępuje ono zużyte powietrze, które trafia do kanałów wentylacyjnych i dalej na zewnątrz budynku. Wielkość strumienia powietrza dostarczanego przez nawiewniki może być regulowana ręcznie lub automatycznie. Ich praca nie wymaga zasilania, a tym samym nie generuje dodatkowych kosztów. Przeznaczone są do montażu  w górnej części profilu okiennego lub ramy okna. Można je zakładać w oknach drewnianych, z tworzyw sztucznych lub aluminium (te ostatnie muszą być do tego fabrycznie przygotowane, a w przypadku pozostałych otwory montażysta może dokonać instalacji na miejscu). Niektóre modele nie wymagają nawet ingerencji w konstrukcję okien. Warto również zaznaczyć, że ich praca nie powoduje przeciągów. Należy jednak pamiętać, że urządzenia te są przeznaczone wyłącznie dla budynków, w których występuje wentylacja grawitacyjna, wentylacja mechaniczna wywiewna lub hybrydowa (połączenie grawitacyjnej i mechanicznej wywiewnej).

Montaż nawiewników w oknach eliminuje całkowicie potrzebę otwierania okien, co znacznie zmniejsza straty energii cieplnej wynikające z wietrzenia - można się spotkać z opiniami, że pozwala to zredukować zimowe straty energii cieplnej nawet o 30%. Ponadto nawiewniki stabilizują pracę systemu wentylacji, co dodatkowo uchroni dom przed stratami ciepła. Dodatkowo mogą być także wyposażone w specjalne filtry (np. antysmogowe lub akustyczne), które zwiększają ich funkcjonalność. Różnego typu nawiewniki najnowszej generacji można znaleźć w ofercie polskiej firmy Brevis.

Montaż stabilizatora

W domu, w którym mamy do czynienia z nadmiernym wychładzaniem pomieszczeń lub powiewami zimnego powietrza z kratek wentylacyjnych można założyć również stabilizatory w kanałach wentylacyjnych. Są to działające automatycznie przepustnice regulujące intensywność przepływu powietrza. Gdy będzie ona niewystarczająca, przepustnica otwiera się szerzej, a gdy zbyt duża - przymknie się. Stabilizator pomaga zatem w utrzymaniu optymalnego działania grawitacyjnego systemu wentylacyjnego, nawet gdy nie sprzyjają temu warunki atmosferyczne (np. przy silnym wietrze lub dużej różnicy temperatur między wnętrzem domu a powietrzem na zewnątrz). Należy przy tym pamiętać, że decydując się na montaż stabilizatora, konieczne będzie założenie takiego urządzenia w każdym kanale wentylacyjnym, aby uniknąć nadmiernej intensywności pracy jednego z nich. Jak bardzo można dzięki nim ograniczyć straty ciepła przez wentylację? Zwykle będzie to około 20%. Choć nie wydaje się to być dużo, już po kilku sezonach grzewczych można zobaczyć wyraźną różnicę w domowych finansach.

Rekuperator

Czyli tak naprawdę wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła to jedna z najbardziej efektywnych metod ograniczenia strat cieplnych każdego budynku. Jak działa taki rekuperator? Wbrew pozorom dość prosto. Ogrzane, lecz zanieczyszczone, powietrze z wnętrza budynku trafia po drodze poza budynek do wymiennika ciepła, w którym oddaje swoje ciepło świeżemu, przefiltrowanemu powietrzu z zewnątrz. Dzięki temu napływające powietrze jest nie tylko czyste, ale i ciepłe. Taka cyrkulacja powietrza zachodzi w sposób ciągły, co wpływa pozytywnie na wydajność systemu wentylacyjnego i komfort mieszkańców. Ponadto rozwiązanie to może „dogrzewać” dom/mieszkanie zimą i chłodzić je latem - proces wymiany ciepła zachodzi wtedy w odwrotną stronę.

Rekuperator cechuje bardzo wysoka sprawność - tańsze modele są w stanie ograniczyć wentylacyjne straty ciepła nawet o około 60%. Najbardziej wydajne modele są w stanie osiągać sprawność rzędu 80-90%. Rekuperacja jest zatem najwydajniejszą dostępną w obecnym budownictwie opcją. Trzeba się jednak liczyć ze sporymi kosztami tych urządzeń - najtańsze z nich to wydatek przynajmniej kilku tysięcy złotych, a te najlepsze warte są przynajmniej kilkanaście tysięcy. Nie można też zapominać, że w wielu przypadkach trzeba będzie też przebudować całe systemy wentylacyjne. Sprawia to, że rekuperator to dosyć droga inwestycja, która zwróci się dopiero po kilkunastu latach. Czy warto zatem inwestować w wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła? To zależy od indywidualnych przypadków. Na pewno możemy zastanowić się nad tym rozwiązaniem, gdy dopiero budujemy dom i mamy możliwość odpowiednio zaplanować jego wentylację. Chcąc zainstalować ją w już istniejących budynkach, musimy dokładnie przemyśleć wszystkie za i przeciw takiej inwestycji.

Dlaczego wentylacja jest tak ważna?

Przesadne uszczelnianie domu w obawie przed utratą ciepła w okresie ogrzewania może nieść ze sobą poważne konsekwencje.

Przede wszystkim, brak wymiany powietrza szybko podnosi jego wilgotność względną - już po kilku dniach może ona przekroczyć zalecany poziom 40-60%. W połączeniu z nagrzaniem pomieszczeń tworzy to idealne warunki do rozwoju różnych grzybów i pleśni. Są one częstą przyczyną alergii, a z czasem potrafią uszkodzić sam budynek (podobnie jak długo utrzymujące się zawilgocenie).

W przypadku źle wietrzonych pomieszczeń mamy do czynienia z obniżeniem jakości powietrza. Co to oznacza? Zawartość tlenu stopniowo spada na rzecz dwutlenku węgla (pochodzącego m.in. ze spalania paliw i oddychania), szkodliwych substancji pochodzących, np. z parowania klejonych lub lakierowanych powierzchni oraz zarazków. Dłuższe przebywanie w takich pomieszczeniach może doprowadzić do rozwoju szeregu dolegliwości określanych jako syndrom chorego budynku (SBS - sick building syndrome). Problem ten dotyka co najmniej 20-25% osób bytujących w niewietrzonych pomieszczeniach. 

Jakie są jego objawy? Najczęściej bóle i zawroty głowy, mdłości, podrażnienie oczu i błon śluzowych gardło-nosa, ciągłe przemęczenie i omdlenia. W dłuższej perspektywie owe dolegliwości mogą rozwijać się w dużo poważniejsze schorzenia. W najgorszym wypadku dostarczanie do wnętrz pomieszczeń zbyt małej ilości świeżego powietrza może doprowadzić do śmierci, gdyż bez wystarczającej objętości tlenu proces spalania, np. piecyka gazowego, nie przebiega prawidłowo i dochodzi do wydzielania się tlenku węgla (czadu) — zagrożenia, jakie niesie ze sobą ten niewidoczny i bezwonny gaz, nie wolno lekceważyć.

Podsumowanie

Panujący w naszym kraju klimat wymusza na nas ogrzewanie budynków zimą, co w połączeniu z koniecznością wietrzenia i wentylowania powoduje straty ciepła, szczególnie w budynkach o wentylacji grawitacyjnej. Właściwie od zawsze staramy się więc je zniwelować. Nie zawsze jednak robimy to we właściwy sposób - np. zatykanie kratek wentylacyjnych przynosi więcej szkody niż pożytku. Aby efektywnie ograniczyć straty ciepła, musimy podejść do problemu racjonalnie. Bardzo prostym i dość efektywnym rozwiązaniem jest choćby korzystanie z nawiewników okiennych. Te niewielkie i stosunkowo tanie urządzenia mogą z czasem przynieść spore oszczędności, zapewniając przy tym stały dopływ wystarczającej ilości świeżego powietrza i usprawniając system wentylacji grawitacyjnej.