Zasady przeprowadzania ekshumacji zwłok

Ekshumacji, czyli wydobycia zwłok albo szczątków ludzkich z grobu, dokonuje się z różnych względów, każdorazowo jednak procedura ta musi przebiegać zgodnie ze ściśle określonymi zasadami. Regulują to liczne akty prawne, spośród których najważniejszymi są ustawa z dn. 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 7 grudnia 2001 w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi. Najważniejsze ich ustalenia prezentujemy zaś poniżej.

Po pierwsze, ekshumacji dokonać można tylko za zgodą powiatowego (ewentualnie portowego) inspektora sanitarnego właściwego ze względu na dotychczasowe miejsce pochówku zmarłego, który ma być ekshumowany. Aby taką zgodę uzyskać, należy złożyć więc stosowny wniosek uzasadniający, dlaczego ekshumacja powinna zostać przeprowadzona – najczęściej chodzi o to, by zmarli członkowie tej samej rodziny spoczywali w jednym miejscu.

Załączniki

Do wniosku trzeba dołączyć odpis aktu zgonu rzeczonego zmarłego, pisemne zgody zarządców obu cmentarzy (dotychczasowego i docelowego), a także stosowne oświadczenie firmy, która ma zająć się ekshumacją oraz transportem zwłok. Musi się to bowiem odbyć z zachowaniem niezbędnych środków ostrożności i określonych przepisami procedur. Kompleksowe usługi w tym zakresie świadczą niektóre zakłady pogrzebowe, takie jak choćby zakład pogrzebowy Hades w Lublinie.

Terminy

Wniosek nie podlega opłatom, składać go zaś można przez cały rok. Sama ekshumacja jednak odbyć się może jedynie pomiędzy 16 października a 15 kwietnia, i to w godzinach rannych – ewentualne wyjątki od tej reguły dopuszczane są przez wspomnianego inspektora, który musi być też obecny przy całej procedurze. Oprócz niego i pracowników specjalistycznej firmy (wyposażonych w środki ochrony osobistej) w ekshumacji brać udział mogą jedynie osoby bezpośrednio zainteresowane sprawą, tj. najbliższa rodzina zmarłego.

Kto może złożyć wniosek

Jasno określono też, kto w ogóle może wystąpić z wnioskiem o ekshumację. Są to mianowicie:

• wdowiec/wdowa po zmarłym,
• krewni zstępni, tj. dzieci, wnuki, prawnuki,
• krewni wstępni, tj. rodzice, dziadkowie, pradziadkowie,
• krewni boczni do czwartego stopnia pokrewieństwa,
• powinowaci w linii prostej do pierwszego stopnia,
• w wyjątkowych przypadkach również inne osoby, które dobrowolnie się do tego zobowiążą.

W razie dotyczącego ekshumacji sporu uprawnioną do złożenia wniosku osobę wskazuje prawomocny wyrok sądu.

Inne przypadki

Sąd też – lub prokurator – może zarządzić ekshumację zwłok np. w celu przeprowadzenia dodatkowych badań lekarskich lub czynności dochodzeniowo-śledczych. Inne powody, dla których można dokonać ekshumacji, to chociażby zajęcie terenu cmentarza na inny cel (decyzję wydaje wówczas właściwy państwowy inspektor sanitarny) albo specjalny wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (organem decyzyjnym jest wówczas wojewoda właściwy ze względu na miejsce położenia grobu). W żadnym wypadku nie wolno jednak ekshumować zwłok osób zmarłych na choroby zakaźne wcześniej niż dwa lata od momentu ich zgonu.