Diagnostyka mikroskopowa w chorobach nowotworowych – podstawowe informacje

Podstawowe metody współczesnej diagnostyki onkologicznej możemy podzielić na 3 grupy: diagnostykę obrazową, czyli badania USG, RTG, rezonans magnetyczny i tomografię komputerową; diagnostykę laboratoryjną, która wykorzystuje m.in. biochemiczne testy markerów nowotworowych; diagnostykę patomorfologiczną, polegającą na cytologicznej ocenie rozmazów oraz histopatologicznej ocenie wycinków tkankowych. Przyjrzyjmy się tej ostatniej grupie badań.

Znaczenie diagnostycznych badań histopatologicznych

Wykorzystanie metod diagnostyki patomorfologicznej u pacjentów z podejrzeniem nowotworu uzasadnia fakt, że towarzyszące chorobie zaburzenia morfologiczne mogą być wykryte na poziomie mikroskopowym, a więc na drodze badań cytologicznych lub histopatologicznych. Rozpoznanie ustalone na podstawie charakterystycznych cech morfologicznych w obrazie mikroskopowym jest podstawą diagnostyki nowotworowej oraz niezbędnym elementem planowania terapii onkologicznej. W diagnostyce większości nowotworów (z wyjątkiem białaczek) dodatkowe badania oparte na technikach biologii molekularnej czy immunohistochemii pełnią funkcję uzupełniającą dla badań histopatologicznych, a także cytologicznych (np. z punkcji cienkoigłowej) z oceną w mikroskopie świetlnym.

Na czym polega badanie histopatologiczne?

Istotą badań histopatologicznych jest ustalenie rozpoznania na podstawie analizy mikroskopowej fragmentu tkanki pobranej od chorego. Takich analiz dokonują specjaliści w zakładach patologii, gdzie pobrane tkanki powinny być jak najszybciej dostarczone. W pracowni histopatologicznej materiał jest utrwalany i opisywany. Następnie histopatolog przygotowuje materiał do badania – jeśli pobrany fragment jest duży, dzieli go; fragmenty do 1 cm bada się w całości. Każda próbka musi przejść obróbkę chemiczną i zostać uformowana w bloczek parafinowy. Wtedy trafia do mikrotomu, gdzie wykonywane są skrawki histologiczne, które wreszcie umieszcza się na szkiełkach podstawkowych i barwi w celu uwydatnienia w obrazie mikroskopowym struktur histologicznych bądź patogenów. Tak przygotowany materiał może być wykorzystany również do badań immunohistochemicznych.

Pacjenci onkologiczni pod pojęciem biopsji rozumieją inwazyjne i potencjalnie bolesne badanie, polegające na wycięciu lub pobraniu części guza z ich ciała. Histopatologia pojmuje termin biopsji zupełnie inaczej. Dla nas biopsja to badanie mikroskopowe fragmentu pobranej tkanki, które będzie przebiegało nieco inaczej w zależności od sposobu, w jaki ta tkanka została pobrana – wyjaśnia nasz rozmówca z HISTAMED DIAGNOSTYKA CONSILIO sp. z o.o. sp. komandytowa w Gliwicach. Biopsja cienkoigłowa to cytologiczne badanie mikroskopowe komórek w postaci rozmazu. W biopsji gruboigłowej rozpoznanie opiera się na ocenie wałeczka tkankowego, a w chirurgicznej – preparatu sporządzonego z większego fragmentu pobranego ze zmiany.

Na przebieg badania, a przede wszystkim sposób utrwalania i przygotowania materiału do oceny mikroskopowej, wpływa także czas między pobraniem tkanki i dostarczeniem go do zakładu histopatologii. Obecnie coraz częściej wykonywane są badania śródoperacyjne w czasie zabiegu chirurgicznego. W takiej sytuacji skrawki histologiczne preparuje się mrożonego z materiału, co eliminuje konieczność czasochłonnego utrwalania, a więc umożliwia szybkie rozpoznanie. Lepszą jakość preparatu zapewnia jednak badanie materiału pooperacyjnego z utrwaleniem. Na rozpoznanie trzeba czekać dłużej (ok. 5 dni), jednak jest ono bardziej wiarygodne, a materiał można poddać również dodatkowym badaniom histochemicznym.